De Wnra voor de gemeenschappelijke regeling: 'een rechtsbeschermingjas die beter past'

Overheden, met name provincie en gemeente, hebben in het verleden bepaalde taken inhoud en vorm gegeven door het oprichten van een zogenaamde gemeenschappelijke regeling. In het kader van samenwerking tussen verschillende gemeenten was schaalvergroting veelal niet alleen voordeliger maar ook veel efficiënter. Er zijn talloze voorbeelden van gemeenschappelijke regelingen: shared service centra; de zgn. intergemeentelijke sociale diensten; havenschappen, maar ook ten aanzien van kunst en cultuur en regionale uitvoeringsdiensten (de zgn. RUD’s) werd een openbaar lichaam ingesteld. Werknemers zijn in beginsel niet als ambtenaar aangesteld, maar volgen wel de rechtspositieregeling van één van de deelnemende overheden toegepast.

De Wet normalisering rechtspositie ambtenaren

De Wet normalisering rechtspositie ambtenaren treedt in werking op 1 januari 2020. De bedoeling van de Wnra is om de rechtspositie van een groot aantal ambtenaren (maar niet van alle) zoveel mogelijk gelijk te trekken met de rechtspositie in de private sector. Daarvoor moeten collectieve arbeidsovereenkomsten worden afgesloten. Voor de sector gemeenten heeft VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) recent haar statuten aangepast zodat zij als werkgeversorganisatie voor leden (de Nederlandse gemeenten) collectieve arbeidsovereenkomsten kan afsluiten met werknemersorganisaties (vakbonden). Echter, VNG kan in beginsel niet optreden voor de gemeenschappelijke regelingen. Laatstgenoemden zijn immers geen lid van VNG.

Welke cao kiest de Gemeenschappelijke Regeling?

De concrete vraag ten aanzien van het effect van de invoering van de Wnra is dan ook: welke arbeidsvoorwaarden gelden voor de medewerkers van de Gemeenschappelijke Regelingen als gevolg van de invoering van de Wnra. Als de bestuurders van gemeenschappelijke regelingen geen keuze maken vóór 1 januari 2020, dan komt vast te staan dat deze ondernemingen in beginsel geen arbeidsvoorwaardenregeling meer hebben. De bestaande regeling vervalt en het feit dat de VNG een arbeidsvoorwaardenregeling heeft afgesloten met de vakbonden, heeft geen effect op deze medewerkers.

Een echte omslag?

Het is niet ondenkbaar dat Gemeenschappelijke Regelingen zich vroegtijdig heroriënteren op hun taken. Daarvoor heb je de moed nodig om bijvoorbeeld een erfenis uit het verleden van deelnemende gemeenten op te ruimen. In beginsel betekent de Wnra dat de werknemers van Gemeenschappelijke Regelingen op 1 januari 2010 van de ene op de andere dag ambtenaar worden. Bedoeld wordt dat zij onder het nieuwe begrip ‘ambtenaar’ vallen. De vraag is of deze wijziging aansluit bij het doel waarvoor een Gemeenschappelijke Regeling tot leven is roepen. Vele Gemeenschappelijke Regelingen zijn gedateerd en ontstaan vanuit de gedachte dat bijvoorbeeld schaalvergroting de gemeente niet alleen efficiënter werkt maar ook kosten bespaart. Dit betekent ook dat nu het moment kan zijn aangebroken om voor de Gemeenschappelijke Regeling een andersoortige organisatie (rechtspersoon) te gebruiken waardoor bijvoorbeeld ook een andere cao kan worden toegepast, die dichter bij hun werkveld ligt dan de cao van de betreffende overheid.

Het is tijd om te beseffen dat er haast gemaakt moet worden

Kortom, de aanpak van de gevolgen van de Wnra zou voor de Gemeenschappelijke Regelingen een forse omslag kunnen betekenen naar ‘een rechtsbeschermingsjas die beter past’. Op dit moment lijkt er nog niet zoveel besef te zijn van voorbereiding van de komende wijzigingen. Als de CAO’s in het voorjaar van 2019 worden afgesloten, blijft er weinig tijd over voor het afsluiten van arbeidsovereenkomsten en het aanpassen van personeelsregelingen of het opstellen van een personeelshandboek. Het is dus nu al zaak om na te denken over de mogelijkheden van Gemeenschappelijke Regelingen. Het zou zomaar kunnen zijn dat binnen het scala aan cao’s dat in Nederland bestaat, er een regeling is, die beter aansluit bij de taken van de organisatie, die nu nog als GR te boek staat. Daarvoor moet echter wel onderzoek worden gedaan en dat kost tijd.

Meer weten over dit onderwerp? 

Lees ook: B3-instelling of GR: Wat doet u als CAR-UWO volger, als VNG u een aansluitingsovereenkomst aanbiedt?